Richtet nicht!

Strafrecht und Christentum 1

Eugen Drewermann

Patmos 2020
512 pagina’s
14.8 x 5.7 x 22.2 cm
ISBN 978-3-8436-1214-2
€ 39

‘Wat goed en kwaad is zeggen de wetten die door God of een historische heerser of door de wil van het volk zijn vastgelegd. Wie in strijd met de wetten handelt, maakt zich schuldig, wordt aansprakelijk gesteld en bestraft. Geheel anders luidt de boodschap Jezus van Nazaret over een zachtaardige God en over het vertrouwen in diens absolute vergevensgezindheid.’

‘Eugen Drewermann onderneemt een cultuurhistorische ‘reis’ langs de voorstellingen van straf en recht van de vroege culturen in Mesopotamië tot de Germanen, Karolingers en Staufeners in de Europese middeleeuwen. En hij toont aan hoe het kruis, het gedenkteken aan Jezus, een teken tegen het geweld naar binnen en tegen het geweld naar buiten is.’

Indruk van Bert van der Woude

en een vertaling van de inhoudsopgave

Niet veroordelen, maar bijstaan

Ons wereldbeeld rust op twee schijnbare zekerheden: De mens kan vrij kiezen tussen goed en kwaad. En: Wat goed en kwaad is, is door God gegeven of seculiere wetten vastgelegd. Wie deze wetten overtreedt, maakt zich schuldig, is aansprakelijk voor de ontstane schade en wordt bestraft. 

Totaal anders luidt de boodschap van Jezus van Nazareth over een welwillende God en over het vertrouwen in diens absolute vergevingsgezindheid. Volgens Jezus’ opvatting moeten we ons niet van mensen afkeren die schuldig zijn geworden. We moeten juist afzien van een denkwijze, die ons doet oordelen over anderen. 

Wat moeten we echter doen om deze boodschap een plaats te geven in onze politieke en maatschappelijke werkelijkheid? Eugen Drewermann onderzoekt daarvoor de geschiedenis van het recht vanaf de Oud-Oosterse rijken tot aan de Europese middeleeuwen; want deze geschiedenis heeft de menselijke samenlevingen door de millennia heen gevormd en drukt een stempel op onze voorstelling van hoe we samen moeten leven tot op vandaag. 

Wanneer we de ontstaansgeschiedenis van een probleem kennen, tekenen zich wegen af om dit probleem te overwinnen. 

Inhoudsopgave

“Aan het kruis met hem!” (Joh 19,14) of: verander de wereld 

1. “Straf moet er zijn” – Normencontrole bij dieren
   1. Het aanstoot nemen aan
   2. Macht en strijd om de rangorde
   3. Over de oude en nieuwe mens
2. Straffen kan alleen, wie de macht daartoe bezit
   1. Vormen van straf in verschillende samenlevingen
   2. De staat als fundering van goddelijke macht
      • Mesopotamië
      • Egypte
      • Indusculturen, Minoïsche en Myceense culturen
      • China
      • De nieuwe wereld: Zuid- en Midden-Amerika
      • De Inca’s
      • De Maya’s
      • De Azteken
   3. Grensmarkeringen van de bezitsaanspraak van de staat
3. De soeverein als oorspronkelijke maker van de straf

   Crimen laesae maiestatis – wie een misdrijf pleegt beledigt de autoriteit

   1. Rechtsvoorstellingen in het Tweestromenland
   2. Rechtsvoorstellingen aan de Nijl
   3. Rechtsvoorstellingen in het oude Griekenland
   4. Rechtsvoorstellingen in het oude Rome
   5. Rechtsvoorstellingen in het oude Israël
      1. Historische ontwikkeling
      2. Literaire bronnen
      3. Rechtswezen en procesrecht
      4. Afzonderlijke oordelen
   6. Het kruis – een waarschuwend gedenkteken van Jezus tegen geweld naar binnen en naar buiten
4. Straffen door de staatsmacht als geënsceneerde wreedheid
   1. De straffende overheid in de vroege oudheid
      1. Mesopotamië in het Nieuw-Assyrische tijdperk
      2. De Meden en de Perzen
      3. De Grieken
      4. De Romeinen
   2. De straffende overheid in de late oudheid
      1. Het christendom en het kruis of:
         Het kruis van het Christendom –
         Augustinus en het keerpunt van Constantijn
      2. Theodosius en Justinianus
   3. De straffende overheid in de middeleeuwen
      1. Macht of medelijden – Friedrich Nietzsche om te beslissen
      2. Germaans recht
      3. Van de Karolingen tot de Hohenstaufen
         1. De Karolingen
         2. De Saksen (Ottonen) en de Salische dynastie
         3. De Hohenstaufen (tegenover de nationale staten Engeland en Frankrijk)
         4. De constituties van Melfi